بی‌بی مریم بختیاری ، (زاده 1253 ـ درگذشته 1316شمسی) از زنان مبارز دوره مشروطه و خواهر سردار اسعد بختیاری و از مشوقان او در فتح تهران و پیروزی انقلاب مشروطه در 25تیرماه 1288 شمسی بود. او از پیشگامان مطالبه حقوق زنان و از مدافعان ملی ایران در برابر اشغالگران روس و انگلیس در جنگ جهانی اول بود. او فنون جنگ نظامی و لشکرداری را از پدرش حسینقلی خان ایلخانی و برادرانش آموخت و آن آموزه ها را در مبارزه با اشغالگران روس و انگلیس به کاربست.
او مانند دیگر زنان ایلیاتی در جوانی با فنون تیراندازی و سوارکاری آشنایی یافت و چون همسر و جانشین علیقلی خان چهارلنگ، از سران ایل بختیاری بود، عده یی سوارکار در اختیار داشت.
او مخالف استبداد محمدعلی شاه بود و در نامه ها و تلگرامهای مختلف و سخنرانیهایش سران ایل را برای مبارزه با شاه مستبدّ قاجار آماده می کرد.
بی‌بی مریم بختیاری قبل از فتح تهران مخفيانه با عده یي سوار وارد تهران شده و در خانه پدری حسين ثقفی منزل کرد و به مجرد حمله سردار اسعد به تهران، پشت بام خانه را که مشرف به ميدان بهارستان بود، سنگربندی نمود و با عده یی سوار بختياری، از پشت سر با قزّاق‌ها مشغول جنگ شد. او حتي خود شخصاً تفنگ به دست گرفت و با قزاقان جنگيد. نقش او در فتح تهران، ميزان محبوبيتش را در ايل افزايش داد و طرفداران بسياری يافت به طوری که به لقب سرداری مفتخر شد.
بی‌بی مریم بختیاری با دخالتهای انگلیس و روس به ایران در جنگ جهانی اول به مخالفت برخاست و در آن دوران سخت و نفس گیر، مبارزان را در خانه اش در اصفهان و در ایل بختیاری پناه داد و از آنها پشتیبانی کرد. با این که برخی از سران ايل بختياری از انگليسی‌ها حمايت می‌کردند به مخالفت با انگليس‌ها پرداخت. او عده یی از خانهای جزء بختياری چون خوانين پشتکوه را با خود همراه ساخت و در يورش‌های مداوم خود به انگليس‌ها صدماتي را به آنها وارد ساخت به طوری که پليس جنوب که دست پرورد انگلیسی ها بود، مبارزات دائمی و پيگيری را با او شروع کرد.
قدرت سردار مريم در منطقه به حدی بود که روس‌ها به هنگام فتح اصفهان به منزل او تاختند و کليه اموال و املاک او را دراصفهان مصادره کردند.
برخی رجال سیاسی و آزادی خواهان دیگر همچون علامه دهخدا، ملک الشعرا بهار، وحید دستگردی و… که در خلال جنگ جهانی اول مورد تعقیب نیروهای متفقین، به ویژه انگلیسی ها بودند، به خانه بی‌بی مریم بختیاری در میان ایل بختیاری پناه بردند.
مبارزات سردار مريم بختياری با انگليس‌ها در جریان تحمیل قرارداد اوت ۱۹۱۹ و کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ همچنان ادامه يافت.
دکتر محمد مصدق، حاکم فارس، با کودتای انگلیسی ۱۲۹۹ به مخالفت برخاست و پس از عزل از حکومت فارس، به منطقه بختياری رفت و مدتها مهمان سردار مريم بود. دکتر مصدق تا پایان عمر همواره از این بزرگواری و شجاعت بی‌بی مریم بختیاری به نیکی یاد می کرد.
بی‌بی مریم بختیاری از معدود زنان مبارز ایران و از نخستین زنان ایرانی است که خاطرات زندگی اش را نوشت و در آن از رنج و عقب ماندگی زنان و مسائل سیاسی ـ اجتماعی ایران در آن روزگار انتقاد کرده است.
سرانجام، بی‌بی مریم بختیاری سه سال پس از تیرباران فرزند برومندش عليمردان خان بختیاری به دستور رضاشاه، و در حالی که از این مصیبت بسیار غمگین و رنجور شده بود، در سال ۱۳۱۶ شمسی در اصفهان درگذشت و در قبرستان تاریخی تخت فولاد به خاک سپرده شد.
