مقدمه
ريحانه جباري- ۲۶ ساله، در سحرگاه روز شنبه ۳ آبان (۲۵ اكتبر) در زندان گوهردشت كرج اعدام شد.
وي 7سال را در زندان و پشت درب هاي بسته گذرانده بود.
جباري، طراح دكوراسيون داخلي يك شركت تبليغاتي و دكوراسيون، زماني كه ۱۹ سال داشت به قتل مرتضي سربندي، پزشك ۴۷ ساله، متاهل، داراي سه فرزند و كارمند سابق وزارت اطلاعات متهم شد. جبار اقدام به تجاوز این مامور وزارت اطلاعات از خود دفاع کرد.
احمد شهيد، گزارشگر ويژه حقوق‌بشر سازمان ملل، در همان زمان، حكم اعدام ريحانه جباري را ناروا و غيرعادلانه خواند. او از مستندات معتبري نام برد كه ريحانه جباري را از اتهام قتل عمد مبرا مي‌كرد. گزارشگر ويژه ملل متحد تاكيد كرد كه اگر گفته‌های ريحانه جباري صحت داشته باشند، او دو مرتبه قرباني شده است؛ بار نخست از سوي فرد متجاوز و بار دوم از سوي سيستم قضايي كه بايد از افراد در برابر تعدي جنسي و جسمي حراست كند.
جباری در انتهای یک پروسه محاکمه عمیقا معیوب محکوم و بعدا علیرغم تلاشهای بین المللی برای دریافت محاکمه عادلانه و توقف حکم، اعدام شد. ریحانه همچنین تحت شکنجه های وحشیانه توسط مزدوران رژیم مذهبی قرار گرفت تا به اعتراف اجباری تن دهد.
ریحانه جباری در سوم آبانماه (25اكتبر) در گورستان«بهشت زهرا» در تهران به خاک سپرده شد. اين در حالي بود كه مقامات حكومتي، بيش از 150نيروي مسلح را براي محاصره محل، اعزام كرده بودند و امكان سخنراني يا صحبت را از نزديكان و حاضران، سلب نموده بودند.
از آن زمان ایرانیان شجاع در داخل ایران علیرغم تهدید دستگیری، به اعدام او اعتراض کردند. صدها نفر با ریحانه همبستگی کرده و او را سمبل دختری خواندند که در برابری قوانین زن ستیزانه آخوندهای حاکم بر ایران سر خم نکرد. خواسته او در سراسر جهان تکرار شد و نفرت بیشتری علیه رژیم ایران برانگیخت امید رها شدن ایران از این وحشیگری را بارور کرد.
نگاهي اجمالي به روند طي شده در این پرونده:
- 13آوريل 2014 – هشدار عفو بين الملل: حکم اعدام ریحانه جباری به دفتر اجرای احکام در تهران فرستاده شده است. بعد از دریافت حکم اعدام توسط این نهاد، هر زمانی ممکن است وی اعدام شود. ریحانه جباری ۲۶ ساله در ۲۰۰۷ به جرم قتل مرتضی عبدالعلی سرمدی، یک کارمند وزارت اطلاعات ایران دستگیر شد.
- 14آوريل 2014: جمعی از مردم برای نجات جان ریحانه جباری در مقابل دادگستری در تهران تجمع کردند. مأموران امنيتي به تجمع‌کنندگان حمله كردند و آنها را پراکنده نمودند.
- 15آوريل 2014: احمد شهید- گزارشگر ویژه سازمان ملل‌متحد از رژیم ایران خواست اعدام ریحانه جباری را به اتهام قتل یک مأموران وزارت اطلاعات متوقف کند.
- 30سپتامبر 2014: عفو بین‌الملل در بيانيه اي اعلام كرد: ریحانه جباری برای اجرای حکم اعدام به زندان گوهردشت منتقل شده و ممکن است امروز سه‌شنبه اعدام شود.
- 30سپتامبر 2014: ماموران حكومتي در زندان گوهردشت، در پاسخ به پیگیری های شعله پاکروان مادر ریحانه جباری گفتند: او به این زندان منتقل شده است. اسم ريحانه در ليست اعدامي ها قرار دارد و فردا صبح جنازه او را تحويل بگيريد!
- 1 اكتبر 2014: جن ساکی، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا طی بیانیه‌یی گفت: «ما عمیقاً از گزارشهایی که می‌گویند مقامهای ایران در حال نهایی کردن حكم اعدام ریحانه جباری هستند، نگران شده‌ایم».
- 5 اكتبر 2014: کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، خواستار توقف اجرای حکم اعدام برای ریحانه جباری شد.
- 8 اكتبر 2014: خبرگزاری حكومتي مهر با عنوان ”ریحانه جباری فردا اعدام می‌شود“ نوشت: فردا فرصت 10روزه به ریحانه جباری به پایان می‌رسد و درصورتی‌که نتواند رضایت اولیای دم را کسب کند پای چوبه‌دار می‌رود.
- 13 اكتبر 2014: مارتین شولتز رئیس پارلمان اروپا خواستار توقف اجرای حکم ریحانه جباری گردید. مارتین شولتز در نامه‌یی به لاریجانی- رئیس مجلس نوشت: «اتحادیه اروپا دیدگاهی مستحکم و اصولی در مخالفت با اجرای حکم اعدام دارد. لغو این حکم جزو اهداف عینی سیاست گذاری حقوق‌بشری این اتحادیه است».
- 17 اكتبر 2014: ریحانه جباری مجدداً در یک قدمی اجرای حکم قرار گرفت. محمد شهریاری، رييس دادسرای جنایی تهران گفت، اولیای دم حاضر به گذشت نیستند و به این ترتیب احتمال دارد که حکم اعدام ریحانه جباری اجرا گردد.
- 25 اكتبر 2014: ریحانه جباری، دانشجو و طراح ۲۶ساله در زندان گوهردشت كرج اعدام شد.
- 25 اكتبر 2014: خانم مریم رجوی- رييس جمهور برگزيده مقاومت ايران اعدام ریحانه جباری، دانشجو و طراح دکوراسیون را نشانه دیگری از توحش و زن‌ستیزی رژیم آخوندی توصیف کرد. وی از عموم مراجع بین‌المللی مدافع حقوق‌بشر و حقوق زنان خواست اعدام این دختر جوان دانشجو را قویاً محکوم نمایند و اقدامات سریع و لازم‌الاجرا علیه رژیم آخوندی برای توقف اعدام و شکنجه و کشتار در ایران اتخاذ نمایند.
- 26 اكتبر 2014: مراسم خاکسپاری ریحانه جباری صبح یکشنبه 4آبان در میان تدابیر شدید امنیتی در قطعه98 ردیف13 بهشت زهرا در تهران برگزار شد. در این مراسم خانواده، دوستان و تعدادی از هموطنان بر سر آرامگاه وی گل گذاشته و فاتحه خواندند و به خانواده‌اش تسلیت گفتند. مقامات حكومتي، نزدیک به 300 مأمور نیروی انتظامی و شماری نیروی امنیتی را در تمامی خیابانهای بهشت زهرا مستقر کرده بودند تا شرکت کنندگان در مراسم را تحت نظر بگیرند.
- 28 اكتبر 2014: اد رويس نماينده جمهوريخواه مجلس آمريكا از كاليفرنيا و رئيس كميته امور خارجي مجلس نمايندگان، اين بيانيه را در پاسخ به تحقيقات سازمان ملل كه وخيم‌تر شدن شرايط حقوق‌بشر در ايران را برجسته مي‌كند صادر كرد: … هفته گذشته، ايران يك زن 26ساله، ريحانه جباري را، كه تنها جرمش دفاع از خود در برابر تجاوز بود، حلق‌آويز كرد. پاسخ رژيم به حملات اسيدي عليه زنان ايران منزجر‌كننده است، ولي عجيب نيست… من بيم آن دارم كه شبه نظاميان بسيجي ايران، اين قانون جديد را به‌مثابه جواز آزادي عمل بيشتري براي حمله عليه زنان ايراني به‌خاطر نحوه لباس پوشيدن آنها بنگرند. اميد آن مي‌رود كه جامعه ايران در مقابل چنين اعمال خفت‌باري بايستد.
- 29 اكتبر 2014: روپرت کولویل سخنگوی کمیساریای عالی حقوق‌بشر سازمان ملل‌متحد اعدام ریحانه جباری را محکوم کرد. وی گفت، از اعدام ریحانه جباری تکان خورده است. روپرت کولویل روز سه‌شنبه 6آبان در یک نشست خبری در ژنو از افزایش اعدامها در ایران ابراز نگرانی کرده بود.
اعدام ريحانه جباري بازتاب گسترده اي در رسانه هاي خبري جهان داشت و به مثابه نقض آشكار حقوق بشر از سوي رژيم ايران، مورد توجه قرار گرفت:
- عفو بين الملل – 25 اكتبر: بيانيه: عفو بین‌الملل اعدام ریحانه جباری را یک ”لکه خونین بر کارنامه حقوق‌بشر رژیم ایران“ و ”یک توهین به عدالت“ دانسته و آن را محکوم مي كند. معاون عفو بین‌الملل گفت: خبر مرگ ریحانه ”مایوس‌کننده و به‌شدت دردناک“ است، یک بار دیگر ایران به‌رغم نگرانیهای جدی بر سر غیرمنصفانه بودن این محاکمه بر اجرای حکم مرگ تأکید کرده است.
- سايت وزارت خارجه آمريكا – 25 اكتبر: جن ساكي، سخنگوي وزارت‌خارجه آمريكا: ما اعدام امروز صبح ريحانه جباري در ايران را محكوم مي‌كنيم. او يك زن ايراني بود كه به‌خاطر قتل مردي محكوم شده بود كه به منظور دفاع از خود در برابر تعرض او، وي را كشته بود.
- وزارت‌خارجه انگلستان- 25 اكتبر: انگلستان خواستار تجديدنظر ايران در مجازات اعدام شد. توبياس الوود Tobias Ellwood مشاور وزير امور خارجه انگلستان در امور خاورميانه گفت: من در مورداستفاده از حكم اعدام در مورد ريحانه جباري، بسيار نگران و اندوهگين شدم.
- سي.ان.ان – 25 اكتبر: با وجود فشارهاي بين‌المللي روي تهران براي نجات جان ريحانه جباري، اين زن 26ساله در بامداد يكشنبه اعدام شد.
- خبرگزاري رويتر – 25 اكتبر: ريحانه جباري سپيده دم روز سه‌شنبه به پاي چوبه‌دار رفت.
- خبرگزاري فرانسه – 25 اكتبر: ايران، در مقابله با كارزار بين المللي، يك زن را اعدام مي كند. حسيبه حاج صحرويي معاون مدير خاورميانه و شمال آفريقاي عفو بين الملل گفت، خبر مرگ ريحانه ”مايوس‌كننده و به طرز مفرطي دردناك ”است، اين پرونده بسيار فراتر از غيرمعمول بودن است.
- اينديپندنت -25 اكتبر: شعله پاكروان مادر خانم جباري، اعدام او را تاييد كرد. وي گفت كه دختر 26ساله‌اش امروز در يك زندان در تهران بدار آويخته شده است.
- گاردين – 25 اكتبر: ايران، ريحانه جباري را عليرغم درخواست جهاني براي محاكمه مجددش اعدام نمود. فعالان مي گويند اين طراح، مردي را در دفاع از خود هنگامي كه در تلاش براي تعرض به وي بود، به قتل رساند و اعترافش تحت اجبار بوده است.
- خبرگزاري آسوشيتدپرس- 27 اكتبر: احمد شهيد روز دوشنبه يك روز قبل از ارائه گزارش خود به كميته حقوق‌بشر مجمع عمومي سازمان ملل در مورد ايران [در يك كنفرانس مطبوعاتي] صحبت كرد. احمد شهيد گفت او هرگز اجازه ورود به ايران دريافت نكرده و از زماني كه [براي اين منصب] تعيين شده هر ساله با ممنوعيت [ورود به ايران] مواجه بوده است. شهيد مجدداً اعدام ريحانه جباري در روز شنبه را محكوم كرد. او زني بود كه به‌خاطر كشتن مردي كه مي‌گفت قصد تجاوز به او را داشته محكوم [به اعدام] شده بود.
- نيويورك تايمز – 28 اكتبر: يك گزارشگر سازمان ملل، روز دوشنبه توجهات را به نقض حقوق‌بشر در ايران جلب نمود و گفت اعدامها در ايران افزايش يافته و شرايط سركوبگرانه براي زنان بدتر شده است. احمد شهيد گفت او از اعدام ريحانه جباري شوكه شده است، ريحانه جباري به‌خاطر كشتن مردي كه به‌گفته او قصد تجاوز به او را داشته به اعدام محكوم شده بود، اعدام وي باعث برانگيختن اعتراضات بين‌المللي گرديده است.