اکثریت کارگران یک سایت جمع آوری زباله در اهواز را زنان کارگر سرپرست خانوار تشکیل می دهند.
حدود ۱۲۰کارگر در یک سایت تفکیک زباله به نام صفیره در اهواز کار می کنند. بخش اعظم کارگران این سایت را زنان کارگر سرپرست خانوار تشکیل می دهند و بیماری های بسیاری آنها را تهدید می کند. سایت صفیره یک سایت تفکیک زباله است. زنان شاغل در این سایت همگی بی سرپرست یا بدسرپرست هستند و زندگی های سختی دارند.
هر سال یک پیمانکار از طریق مزایده برای تفکیک زباله در این سایت انتخاب می شود. در واقع شرکت برنده مسئول پرداخت حقوق کارگران است. شرکت های پیمانکار برنده در اکثر ماه های سال به دلیل بروز مشکلات مالی حقوق کارگران را واریز نمی کنند. در واقع دود اختلاف پیمانکار با مدیریت حکومتی پسماند به چشم کارگران می رود.
زنان کارگر سرپرست خانوار برای تأمین معاش خود روزانه هشت ساعت در میان زباله ها کار می کنند. آنها ماهی ۲میلیون تومان حقوق می گیرند در حالی که «خط فقر در ایران به ۹میلیون تومان رسیده است.» (روزنامه حکومتی جهان صنعت – ۱۳ خرداد ۱۳۹۹)
کارگران این سایت از اسفند ماه ۹۸ هم زمان با شیوع کرونا تا کنون حقوق دریافت نکرده اند. در این میان زنان کارگر سرپرست خانوار به مراتب فشارهای بیشتری را متحمل می شوند ولی مقامات حکومتی در این شرایط هیچ اقدامی برای حمایت از آنها انجام نمی دهند. (سایت رسمی ایرنا – ۱۱اردیبهشت ۱۳۹۹)
نمونه هایی از رنج بسیار زنان کارگر سرپرست خانوار
داستان زندگی برخی از این زنان گویای وضعیت دردناک زنان سرپرست خانوار و بدسرپرست است. زنانی که هر روز از نقاط مختلف شهر خود را به این سایت می رسانند تا با تفکیک بخشی از زباله های شهر، درآمدی برای گذران زندگی خود به دست بیاورند.
آنها هر روز کوه هایی از زباله را با دستان خود جابجا می کنند. روزانه بیش از یکهزار تن زباله در این سایت جمع آوری می شود. حسیبه ۳۵ساله یکی از این زنان است. او در حاشیه شهر زندگی می کند. همسرش ۱۵سال پیش بر اثر یک تصادف شدید، فلج و خانه نشین شد. حسیبه ساعت پنج و نیم صبح هر روز از خانه خارج می شود. در این ساعت هیچ اتوبوسی برای تردد نیست و به ناچار باید یک مسیر طولانی را با تاکسی طی کند تا به سرویس شرکت برسد. او پنج سال است که در این محل کار می کند.
حسیبه گفت: «از چند سال پیش تحت پوشش کمیته امداد قرار گرفتیم اما مستمری کمیته امداد واقعاً برای هزینه های یک خانواده چهار نفره با ۲فرزند و یک همسر معلول کافی نبود. به همین دلیل تصمیم گرفتم تا خودم کاری پیدا کنم.»
او ادامه داد: «پیدا کردن کار برای زنی که سواد و سابقه کار ندارد خیلی سخت است. مدت های زیادی برای پیدا کردن کار گشتم اما کسی حاضر نبود به یک زن ساکن در منطقه حاشیه نشین اعتماد کند. تا اینکه با یک شرکت تفکیک زباله آشنا شدم که به دنبال نیروی کار بود. حتی تصور هم نمی کردم روزی در مکانی کار کنم که انبوهی از مگس ها و آلودگی پیرامونم را فرا گیرد و من بی توجه به آنها زباله تفکیک کنم.»
حسیبه با چهره ای آفتاب سوخته خیلی پیرتر از سنش به نظر می رسد در مورد خطراتی که در این کار با آن مواجه است گفت: «در کنار کار، خطرات بسیاری هم ما را تهدید می کند زیرا در میان این زباله ها سرنگ ها و اشیای نوک تیز بسیاری وجود دارد که هر آن می تواند ما را به بیماری های سخت مبتلا کند.
«سال گذشته یک سرنگ آلوده در دست من فرو رفت که باعث شد ۲۵روز در یک بیمارستان بستری شوم. از آن زمان تا کنون هر سه ماه یک بار برای اطمینان از سلامتی ام باید آزمایش بدهم.»
حسیبه در مورد یکی دیگر از زنان که ۲سال قبل دچار سوختگی شد توضیح داد: «این دوستم ۲سال پیش در همین سایت با آب جوش سماور دچار سوختگی شد که آثار بسیار بدی روی پوستش برجای گذاشت اما پیمانکار وقت نه تنها کمکی نکرد بلکه گزارش اشتباهی هم برای آن منتشر کرد.»
یکی دیگر از این زنان طوبی است که ۴۰ سال دارد و با ۳فرزند خود زندگی می کند. او یک دختر بزرگتر هم دارد که ازدواج کرده و نزد مادرش زندگی نمی کند.
طوبی در مورد زندگی اش گفت: «همسرم سال ها مریض احوال بود. هزینه بسیاری برای درمانش کردیم اما در نهایت فوت کرد. من با ۲دختر و یک پسرم در حصیرآباد زندگی می کنیم. زندگی برای ما سخت است. حقوق یک و نیم تا ۲میلیون تومانی برای اداره کردن زندگی در این شرایط اقتصادی محال است. از اسفند ماه ۹۸ به دلیل شیوع کرونا بیکار شده ایم هیچ حقوقی دریافت نکرده ایم. حتی سنوات سال های گذشته هم به ما پرداخت نشده است.»
طوبی در مورد بیمه توضیح داد: «ما تحت پوشش هیچ بیمه تکمیلی نیستیم. حتی بیمه تأمین اجتماعی هم برای ما به موقع پرداخت نمی شود، اما الان بیشتر از هر چیز نگران تعطیلی شرکت و بیکاری خود هستیم. مدیریت پسماند هم گفتند فعلاً برای گرفتن بیمه بیکاری اقدام کنید.»
کلام پایانی
حدود ۴میلیون زن سرپرست خانوار در ایران در نتیجه شیوع اپیدمی کووید ۱۹ تحت فشار مضاعف اقتصادی قرار گرفته اند. ۸۲درصد زنان سرپرست خانوار بیکار هستند و منبع درآمد ثابتی ندارند. شمار زنان سرپرست خانوار روند تصاعدی دارد.
یکی از مقامات حکومتی، زهرا جواهریان، اخیراً اذعان کرد که در آذربایجان غربی با افزایش سیر صعودی زنان سرپرست خانوار مواجه هستیم. (خبرگزاری رسمی ایرنا – ۳۱ اردیبهشت ۹۹)
زنان سرپرست خانوار بیمه ندارند. رژیم اخیرا یک وام دو میلیون تومانی برای آنها در نظر گرفت. اما اغلب این زنان گفتند این وام به کار کسی نمی آید. با خط فقر ۹میلیون تومانی دو میلیون را چطور خرج کنیم؟ مشکل اصلی آنها بیکاری و محرومیت از بیمه است.