کولبر اصطلاحی است که توسط مردم محلی مناطق کردنشین به افرادی گفته میشود که برای کسب درآمد زندگی خود به حمل اجناسی بین دو طرف خط مرزی مبادرت میورزند. کولبران بیشتر در استانهای آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان مشغول به کار هستند. آنها به خاطر بیکاری و از روی ناچاری و در قبال دستمزد ناچیز اقدام به حمل و ورود کالای خارجی میکنند.
کولبری يك تفریح نیست بلکه يك اجبار و محصول تبعیض و ستم حكومت ايران است؛ ماحصل سیاستهای ضدمردمی در طول چهل سال! از عوامل اصلی گسترش آن می توان از نبود فرصتهای شغلی، نبود کارخانجات، سیستم سرمایه گذاری در شهرهای مرزی و به خصوص کردستان به دلیل قرار نداشتن در طرحهای عمرانی نام برد.
وقتی دولت برای ساکنین مرزی این مناطق شغل و کار مناسب شأن آنان ایجاد نکرده بالطبع آنان مجبور به کولبری می شوند زیرا گرسنگی و تهیدستی آنان با دعا كردن و شعاردادن های پوشالی درمان نمی شود.
کولبری در استانهای مرزی ایران زن و مرد و پير و جوان نمي شناسد.
در روستای شیخ صالح، یک آبادی در نزدیکیهای شهرستان ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه با زنان و دخترانی برخورد می کنیم که رنج کولبری و کشیدن بارهای سنگین تر از توان جسمی خود را به جان خریده اند تا بلکه بتوانند چراغ خانههایشان را روشن نگه دارند و با اندک پولی که به زحمت بهدست میآورند کمک خرج پدران، همسران و تنهایی خودشان باشند.
تهمینه ۳۷ ساله که چند سال کولبری کرده است می گوید: «سنگ زیرین آسیاب بودن برای یک زن تنهای کولبر بسیار دردناک است.کار برای ما زنان کرد عار نیست ولی کولبری زود چهرهها را میشکند و رنگ و روی جوانی را از بین می برد. البته الان یکی، دوسالی هم میشود که به زنان و مردان اجازه کار نمیدهند. اما دو سال قبل زنان هم کار میکردند. خودم کار میکردم ثلاث میرفتم و با گروهی کار میکردم. چند باری هم به کوه رفتم و بار آوردم. اما الان دیگر توان رفتن ندارم.»
تهمینه از انگیزه اش برای انجام کار دشوار کولبری می گوید: «به خاطر نگهداری از پدر و مادرم تنها ماندم. از سر ناچاری هم مجبور بودم کار کنم. وقتی باری میبردم سنگین بود. توان میخواست. کمرم خرد میشد. چهار یا پنج ساعتی راه میرفتیم. اما تحمل میکردم همهاش به این فکر میکردم که باید پول در بیاورم و به این پول نیاز دارم.»
نرمینه و ساغر نیز که سن و سالی ندارند اما فقر آنها را مجبور به تجربه کولبری کرده است می گویند: «مجبور باشی همه کار میکنی. وقتی کار نیست مجبور هستیم بار ببریم. زنانی در پاوه هستند که برای ۷۰ هزار تومان به تنهایی راهی کوه میشوند. بارهای سنگین ۲۰ کیلویی به کمر میزنند. میخواهند پول دربیاورند و شکم بچههایشان را سیر کنند. شما قاچاق میگویید اما ما میخواهیم نانی سر سفره خودمان بیاوریم.»
دنیا زن جوان دیگری که سرپرست خانوار می باشد و کولبری را تجربه کرده است. او نیز علت انجام این کار را فقر عنوان می کند. همه این زنان دنبال یک چیز هستند: بهدست آوردن پولی برای گذران زندگی!
معاونت مالی و اداری کمیته امداد ثلاث باباجانی می گوید: «زنان مشکلات مالی بسیاری دارند که دست به کولبری میزنند آنها در کوتاه مدت دچار مشکلات جسمی بسیاری میشوند. بیشتر زنان شهرستان پشتیبان مردانشان هستند…معمولاً نیروهای زن اگر سرپرست خانوار باشند با این تیم راهی کوه میشوند.»
لازم است یادآور شویم که حکومت ایران از ۹ مرداد ۱۳۹۶ دستور انسداد معابر غیرمجاز کولبران در ۴ استان مرزی شامل آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان را صادر کرده است و این تنها راه البته پرمشقت و غیرانسانی برای کسب درآمد را نیز بر مردم مناطق مرزی بسته است.