برای مردم فقیری که در مناطق مرزی ایران زندگی می کنند و راه دیگری برای امرار معاش ندارند، کولبری به یک شغل تبدیل شده است. رژیم شغلی به نام کولبری را به رسمیت نمی شناسد و نیروهای امنیتی و گارد مرزی به سوی کولبران شلیک می کنند. هر سال، دهها کولبر در اثر این تیراندازی ها کشته و یا مجروح و معلول می شوند.
اگر کولبران از شلیک پاسداران و نیروهای انتظامی در این مناطق جان سالم به در ببرند قطعاً از طی مسیرهای سخت و خطرناک آن هم با بر دوش کشیدن بار بسیار سنگین بعد از مدت کوتاهی از کار افتاده می شوند. بدن های قوی ترین کولبران هم بعد از دو سال تحلیل می رود. زانوها و ستون فقرات کولبران آسیب می بیند و بعد از مدتی خانه نشین می شوند.
کولبری به شغلی خانوادگی تبدیل شده است
فقر، بیکاری، نداشتن چشم اندازی به آینده، شکم های گرسنه فرزندان، تن های زخمی همسران و … دلایلی است که زنان را مجبور به تن دادن به این کار طاقت فرسا می کند. بیشتر کولبران زن در ایران زنان تنها هستند که یا همسرانشان از کار افتاده یا درگذشته اند.
گلاره یکی از زنان کولبر است که در منطقه اورامان کولبری می کند. گلاره پس از تیر خوردن همسرش و از دست دادن پای او، به کولبری روی آورد. او می گوید: «زنان بسیاری به کولبری مشغول هستند. وقتی یکی از اعضای خانواده به کولبری مشغول می شود بقیه هم ادامه می دهند مثل یک شغل خانوادگی. در این منطقه کولبری وجهه خوبی ندارد. اما چاره ای نداریم. وقتی همسر و بچه های زنی به کولبری رفته اند و حالا از کار افتاده شده یا جان خود را از دست داده اند آن زن باید چه بکند؟ چطور خرج زندگی را در بیاورد؟ پس به کولبری روی می آورد و به کسی چیزی نمی گوید. در این محیط کوچک اگر به کودکی بگویند که مادرش کولبری می کند آزار دهنده است.»
کولبران زن در ایران اکثراً بدون آنکه به کسی بگویند لباس کردی مردانه می پوشند. آنها برای گذر از گردنه های سخت از قرص های مسکن سنگین استفاده می کنند تا سختی راه را دوام می آورند. آنها حتی با کسی صحبت نمی کنند تا کسی متوجه زن بودنشان نشود.
پول بسیار ناچیز در ازای فشار طاقت فرسا بر کولبران زن در ایران
زنان ژالانه می گویند روزانه حدود ۱۲هزار مرد راهی مسیر کولبری می شوند. آنها مسافتی بین ۸ تا ۱۲ ساعت را طی می کنند. اما آماری از زنان کولبر وجود ندارد.
زنان چون از نظر جسمی زورشان نمی رسد بار کمتری حمل می کنند و طبیعتاً پول کمتری به دست می آورند. به طور میانگین اگر هر مردی می تواند ۵۰کیلو بار با خود حمل کند باری که به زنان می دهند معمولاً بین ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم است. آنها با به خطر انداخت جانشان برای حمل این بار در نهایت ۱۵۰ تا ۲۰۰هزار تومان دریافت خواهند کرد.