۱۷ اکتبر روز بین المللی ریشه کنی فقر، فرصتی است برای گذری کوتاه بر گسترش دامنه فقر در ایران و زنانه شدن فقر تحت حاکمیت رژیم ملایان در ایران.
در حالی که ایران بر روی دریایی از نفت نشسته، دومین دارنده منابع بزرگ گاز طبیعی در جهان و دارای منابع طبیعی بسیار می باشد، امروز بیش از ۸۰ درصد جامعه ايران زير خط فقر زندگی می کنند و طبقه متوسط اساساً ناپدید شده است.
فقر روزافزون در جامعه ایران ناشی از سیاستهای مخرب رژيم حاکم منجر به تعطیلی کارخانه ها و واحدهای تولیدی، نابودی کشاورزی و گسترش بیکاری شده است در حالی که گرانی و تورم بیداد می کند و حتی قبل از سقوط ارزش پول کشور، قدرت خرید مردم را به شدت کاهش داده بود.
نابودی محیط زیست، غارت ثروت ملی، کلاهبرداری و اختلاس در همه پروژه های ملی، مردم ایران را در مقابل فجایع طبیعی همچون زلزله و سیل بی دفاع کرده است و شمار مردم فقیر و مستمند را باز هم بیشتر افزایش داده است.
یک جستجوی ساده کلمه فقر در وبسایت ما نشان می دهد که چگونه زندگی همه اقشار زنان ایران تحت تأثیر فقر قرار دارد. از معلمان و دانشجویان و پرستاران تا کارمندان دولت و کارگران و زنان سرپرست خانوار. آموزش نسلهای بعدی که یکی از قربانیان اصلی فقر است. در عین حال، فقر موجب گسترش انواع آسیب های اجتماعی می شود، از تکدی گری، کار کودکان، فروش اندامهای بدن، ازدواجهای زودهنگام، بی خانمانی و زباله گردی تا اعتیاد، فحشاء، فروش نوزادان و کودکان و اطفال به دنیا نیامده، و خودکشی.
در این میان زنان که قربانی تبعیض مضاعف نهادینه شده در جامعه و قوانین هستند، با موانع متعددی برای تحصیل و اشتغال، دریافت وام بانکی و کمک دولتی، و هرگونه بیمه و مزایایی مواجه می باشند. به عنوان نمونه، ۸۲ درصد از جمعیت ۳.۶میلیونی زنان سرپرست خانوار زیر خط فقر زندگی می کنند و شغل مناسبی ندارند، ضمن اینکه از هیچ حمایت دولتی برخوردار نیستند.
به این ترتیب، زنان فقیرترین اقشار جامعه ایران را تشکیل می دهند آنچنان که حتی رسانهها و مقامات حاکمیت نیز به زنانه شدن فقر اعتراف می کنند.
تبعیض جنسیتی و بیکاری زنان از دلایل زنانه شدن فقر
بيثباتي سياستهاي اقتصادي، از اصلی ترین عوامل گسترش فقر در جامعه ایران هستند. اما فقر زنان و آسیب های اجتماعی ناشی از آن اساساً به سیاست های رسمی رژیم و تبعیض علیه زنان در قوانین برمی گردد.
در نتیجه زنان کارگر به کارهاي عمدتاً خدماتي و با حداقل دستمزد سوق داده می شوند. صاحبان مشاغل در این بخش ترجيح ميدهند بيشتر زنان را به کار بگيرند تا در ازای انجام کار دستمزد کمتري پرداخت کنند. اين زنان در طولانيمدت دچار بيماريهاي جسمي ميشوند ولی همان دستمزد اندک را نیز غالباً به طور مرتب و کامل دریافت نمی کنند.
زهرا شجاعي دبيرکل مجمع زنان اصلاحطلب گفته است: «فقر، زنانه شده است. آسيب هاي اجتماعي، خودکشي، فرار دختران از خانه، اعتياد و افزايش آمار زنان زنداني، اين ها مجموع مسائلي است که با آن مواجه هستيم.» (سایت حکومتی دوستان – ۳۰ خرداد ۹۷)
انوشیرون محسنی بندپی رئیس سازمان بهزیستی، خاطرنشان ساخت، «در شاخصهای اقتصادی، کسب و کار و تصدیهای حوزه زنان میلنگیم که البته اینها به سیاست گذاری ها بازمی گردد و به ازای هر یکصد مرد شاغل، 22 زن شاغل داریم.» (سایت حکومتی تابناک – ۲۴ بهمن ۱۳۹۶)
نرخ بیکاری زنان در استان اردبیل 51.2درصد، در اصفهان 53درصد، در استان البرز 55.9درصد، در ایلام 86.4درصد، در چهارمحال و بختیاری80.1درصد، در خراسان رضوی 69.۵درصد، در خراسان شمالی 55درصد، در خوزستان 63.5درصد، در فارس ۷۰درصد، در قزوین 58.7درصد، در کردستان ۵۵.۱درصد، در کرمانشاه ۶۱.۶درصد، در کهگیلویه و بویراحمد ۶۴.۷درصد، در گلستان ۶۹.۷درصد، در لرستان ۸۱.۷درصد، در مازندران ۶۴.۱درصد، در استان مرکزی ۶۲.۵درصد، در هرمزگان ۷۳.۱درصد و در تهران ۲۱.۶درصد می باشد. (سایت حکومتی اقتصاددانان – ۲۲ مرداد ۹۴)
در بخشهای خصوصی و دولتی زنان از جمله به دلیل ازدواج و فرزندآوري از استخدام کنار گذاشته می شوند. در بخشهای دولتی مضاف برکمبود جدي فرصتهاي شغلي، اولویت استخدام با مردان است و به زنان مجال حضور داده نمی شود.
زنان سرپرست خانوار در میان فقیرترین ها
زنان سرپرست خانوار از جمله فقیرترین فقرا هستند و نمونه اصلی زنانه شدن فقر در جامعه ایران هستند.
به گفته معصومه ابتکار، رئیس معاونت امور زنان و خانواده، اسامی 3میلیون و 600هزار زن سرپرست خانوار در ایران رسماً به ثبت رسیده است. (خبرگزاری رسمی ایرنا – ۱۵مهر ۱۳۹۷) اما ارقام اعلام شده از سوی مقامات رژیم باید حداقل در نظر گرفته شوند.
طبق آمار رسمی حداقل ١٦درصد از زنان سرپرست خانوار زیر ٢٠سال هستند؛ این آمار صرفاً به حدود ٣میلیونو١٠٠ زن سرپرست خانوار اشاره دارد که «شناساییشده یا خود را به مراکز حمایتی معرفی کردهاند.» (زهره آشتیانی فعال حوزه زنان و دبیر فراکسیون خانواده مجلس، مصاحبه با روزنامه حکومتی شهروند، ۱۹تیر ۱۳۹۷)
بیش از ۳میلیون یا ۸۲درصد از زنان سرپرست خانوار در ایران بیکار هستند. (معصومه ابتکار، خبرگزاری حکومتی ایسنا، ۱۶تیر ۱۳۹۷)
تعداد زنان سرپرست خانوار در ایران به طور مستمر در حال افزایش است اما آنها به دلیل بحران اقتصادی و تبعیض علیه زنان با مشکلات متعددی روبرو هستند.
به گفته سوسن باستانی، معاون بررسی های راهبردی معاونت امور زنان و خانواده، تبعیض و نابرابری، بیکاری و نبود اشتغال، و نبود امنیت اجتماعی زنان به عنوان سه مشکل اصلی زنان سرپرست خانوار به شمار می آید که پس از نداشتن آزادی و حق انتخاب، نداشتن منزلت اجتماعی و فقر و محرومیت اقتصادی در اولویت مشکلات این زنان است. (خبرگزاری رسمی ایرنا- ۱۴ اردیبهشت ۹۸)
شرایط زندگی زنان سرپرست خانوار را زیر «خط مرگ» توصیف می کنند چرا که حتی اگر آنها یارانه دریافت کنند، این یارانه ماهانه چیزی حدود ۱۰۰هزار تومان است در حالی که خط فقر برای یک خانواده ۴نفره ۸ میلیون تومان می باشد.
به گفته انوشیروان محسنی بندپی، رئیس بهزیستی، تنها 180 هزار زن سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی و یکصد هزار نفر تحت بیمه اجتماعی قرار دارند. «اما پرداخت وام اشتغال به زنان بی پرست و بدسرپرست همچنان با چالش بزرگی روبرو است.» (سایت حکومتی تابناک – ۲۴ بهمن ۱۳۹۶)
به دلیل تمام دلایلی که به اختصار فوقاً شرح داده شد، در روز جهانی ریشه کنی فقر شاهد هستیم که فقر در ایران نه تنها به سمت ریشه کنی پیش نمی رود بلکه رو به گسترش است و زنان قربانی اصلی آن هستند.