بی‌بی مریم بختیاری ، (زاده ۱۲۵۳ ـ درگذشته ۱۳۱۶شمسی) از زنان مبارز دوره مشروطه و خواهر سردار اسعد بختیاری و از مشوقان او در فتح تهران و پیروزی انقلاب مشروطه در ۲۵تیرماه ۱۲۸۸ شمسی بود. او از پیشگامان مطالبه حقوق زنان و از مدافعان ملی ایران در برابر اشغالگران روس و انگلیس در جنگ جهانی اول بود. او فنون جنگ نظامی و لشکرداری را از پدرش حسینقلی خان ایلخانی و برادرانش آموخت و آن آموزه ها را در مبارزه با اشغالگران روس و انگلیس به کاربست.
او مانند دیگر زنان ایلیاتی در جوانی با فنون تیراندازی و سوارکاری آشنایی یافت و چون همسر و جانشین علیقلی خان چهارلنگ، از سران ایل بختیاری بود، عده یی سوارکار در اختیار داشت.
او مخالف استبداد محمدعلی شاه بود و در نامه ها و تلگرامهای مختلف و سخنرانیهایش سران ایل را برای مبارزه با شاه مستبدّ قاجار آماده می کرد.
بی‌بی مریم بختیاری قبل از فتح تهران مخفیانه با عده یی سوار وارد تهران شده و در خانه پدری حسین ثقفی منزل کرد و به مجرد حمله سردار اسعد به تهران، پشت بام خانه را که مشرف به میدان بهارستان بود، سنگربندی نمود و با عده یی سوار بختیاری، از پشت سر با قزّاق‌ها مشغول جنگ شد. او حتی خود شخصاً تفنگ به دست گرفت و با قزاقان جنگید. نقش او در فتح تهران، میزان محبوبیتش را در ایل افزایش داد و طرفداران بسیاری یافت به طوری که به لقب سرداری مفتخر شد.
بی‌بی مریم بختیاری با دخالتهای انگلیس و روس به ایران در جنگ جهانی اول به مخالفت برخاست و در آن دوران سخت و نفس گیر، مبارزان را در خانه اش در اصفهان و در ایل بختیاری پناه داد و از آنها پشتیبانی کرد. با این که برخی از سران ایل بختیاری از انگلیسی‌ها حمایت می‌کردند به مخالفت با انگلیس‌ها پرداخت. او عده یی از خانهای جزء بختیاری چون خوانین پشتکوه را با خود همراه ساخت و در یورش‌های مداوم خود به انگلیس‌ها صدماتی را به آنها وارد ساخت به طوری که پلیس جنوب که دست پرورد انگلیسی ها بود، مبارزات دائمی و پیگیری را با او شروع کرد.
قدرت سردار مریم در منطقه به حدی بود که روس‌ها به هنگام فتح اصفهان به منزل او تاختند و کلیه اموال و املاک او را دراصفهان مصادره کردند.
برخی رجال سیاسی و آزادی خواهان دیگر همچون علامه دهخدا، ملک الشعرا بهار، وحید دستگردی و… که در خلال جنگ جهانی اول مورد تعقیب نیروهای متفقین، به ویژه انگلیسی ها بودند، به خانه بی‌بی مریم بختیاری در میان ایل بختیاری پناه بردند.
مبارزات سردار مریم بختیاری با انگلیس‌ها در جریان تحمیل قرارداد اوت ۱۹۱۹ و کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ همچنان ادامه یافت.
دکتر محمد مصدق، حاکم فارس، با کودتای انگلیسی ۱۲۹۹ به مخالفت برخاست و پس از عزل از حکومت فارس، به منطقه بختیاری رفت و مدتها مهمان سردار مریم بود. دکتر مصدق تا پایان عمر همواره از این بزرگواری و شجاعت بی‌بی مریم بختیاری به نیکی یاد می کرد.
بی‌بی مریم بختیاری از معدود زنان مبارز ایران و از نخستین زنان ایرانی است که خاطرات زندگی اش را نوشت و در آن از رنج و عقب ماندگی زنان و مسائل سیاسی ـ اجتماعی ایران در آن روزگار انتقاد کرده است.
سرانجام، بی‌بی مریم بختیاری سه سال پس از تیرباران فرزند برومندش علیمردان خان بختیاری به دستور رضاشاه، و در حالی که از این مصیبت بسیار غمگین و رنجور شده بود، در سال ۱۳۱۶ شمسی در اصفهان درگذشت و در قبرستان تاریخی تخت فولاد به خاک سپرده شد.
