گرامیداشت روز جهانی کارگر با بررسی چالش های پیش روی زنان کارگر در ایران
بررسی چالش های پیش روی زنان کارگر در ایران
اول ماه مه در بسیاری از کشورهای جهان که نتیجه مبارزات کارگران و زحمتکشان می باشد، تعطیل رسمی است و معمولا کارگران در این روز در تظاهرات شرکت کرده و با شعارهایی مطالبات خود را برای بهبود شرایط کار و معیشت، مطرح می کنند. در حالی که در ایران تحت حاکمیت آخوندها نه تنها این روز تعطیل رسمی نیست بلکه مانع از برگزاری تظاهرات و شعارهای مطالباتی می شوند.
در این ۴۴سال که نظام ولایت فقیه در ایران حاکم شده، سیاستهای ضدکارگری، از جمله اخراج کارگران رسمی و رواج دادن قراردادهای موقت و سفید امضا و تعدیل نیروی کارخانهها و کارگاهها و تعطیلی تولید، باعث تشدید فقر و کوچکتر شدن سفره کارگران گردیده است. در این میان وضع زنان کارگر در ایران از همه دردناکتر و فاجعه آمیزتر است.
علیحسین رعیتی فرد، معاون روابط کار وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، آمار کارگران کشور را ۱۵میلیون نفر اعلام کرده است. (سایت حکومتی بیان فردا- ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۱)
بر اساس تازه ترین گزارش سالانه بانک جهانی با عنوان «زنان، تجارت و قانون» که به وضعیت قوانین مربوط به کسب و کار زنان می پردازد، رتبه رژیم ایران در میان ۱۹۰کشور جهان در ردیف پنجم از آخر قرار گرفته است. در این گزارش که در ۱۲اسفند۱۴۰۱ منتشر شده است، با اشاره به اعتراضات زنان ایرانی برای رهایی از تبعیض جنسیتی و داشتن حقوق برابر با مردان در فضای کسب و کار، امتیاز رژیم ایران در رابطه با سه شاخص مربوط به زنان شامل قوانین محدودکننده آزادی سفر، قوانین محدودکننده آزادی تعیین محل کار و محدودیتهای قانونی مربوط به ازدواج، صفر می باشد. در این گزارش، همچنین تغییرات و اصلاحات مربوط به بهبود قوانین در فضای کسب و کار زنان از سال۱۹۷۰میلادی به بعد، نشان می دهد که رژیم ایران طی ۵۳سال گذشته تنها ۲ امتیاز کسب کرده است و از نظر دستمزد و دیگر قوانین حاکم بر محیط کار باز در ردهی بدترین کشورهای جهان است.
رژیم آخوندی از نظر حضور زنان در بازار کار و سهم درآمدی در میان کشورهای در حال توسعه رتبه بسیار پایینی دارد.
![زنان کارگر در ایران با خطرات، بیکاری و نابرابری روبرو هستند](https://women.ncr-iran.org/fa/wp-content/uploads/2023/04/women-workers-in-Iran-2-min.jpg)
دستمزد کارگران در سال۱۴۰۲
طبقه کارگر امروزه درگیر فقر مطلق هستند و این نتیجه سیاستهای دولت در افزایش حقوق است که سبب فقیرتر شدن کارگران شده است.
زیرا حقوق کارگران به میزان افزایش تورم بالا نرفته است. با اینکه بانک مرکزی، تورم اسفندماه را ۶۷درصد اعلام کرد ولی حقوق کارگران فقط ۲۷درصد افزایش یافته و به ۵میلیون و ۳۸۰هزارتومان رسیده است. در صورتی که خط فقر اعلام شده در حال حاضر بین ۱۷تا۲۰میلیون تومان در شهر و ۱۲میلیون در روستاهاست. (سایت حکومتی اعتماد آنلاین – ۱۲ فروردین ۱۴۰۲)
سوانح کار برای زنان کارگر در ایران
سوانح ناشی از کار برای زنان کارگر در ایران، فقط از دست دادن جان یا قطع عضو نیست. بلکه انواع آسیبهای جسمی و روحی و جنسی، زنان کارگر را گرفتار کرده است. چرا که در قلب خیابانهای مرکزی تهران یا مناطق اقتصادی در غرب پایتخت، آلاینده های شیمیایی و هورمونی در شرکتهای دارویی به جانشان رسوخ کرده و ریه هایشان را تهدید می کند. در برخی از کارگاههای تولیدی زنان بدون ایمنی، گوشی و تجهیزات محافظتی کار می کنند و در معرض آسیبهای شنوایی و مغزی هستند.
موارد بسیاری اتفاق افتاده که زنان در مسیر رفتن به سر کار به دلیل استفاده از خودروهای مستهلک برای ایاب وذهاب آنها در تصادفات جان باخته اند.
مرضیه طاهریان کارگر نساجی به علت گیر کردن سرش در دستگاه رینگ ریسندگی جان سپرد. یک زن کارگر ۴۰ ساله به علت کشیدن شدن به داخل دستگاه داغ زن قنادی جان خود را از دست داد.
یا اینکه سه زن کارگر در یک کوره پزخانه در وایقان، آذربایجان شرقی، در اثر انفجار در اتاقک کارگری به شدت مجروح شدند. (سایت حکومتی فرارو – ۸ شهریور ۱۳۹۶)
زنان کارگر این مشکلات را در بسیاری موارد بدون امکانات بیمه و سرویس رفت و آمد و غذا و برای حقوقهایی کمتر از ۳میلیون تومان تحمل می کنند.
هیچ نظارت سیستماتیکی برای این کارگاهها نیست. با توجه به اینکه قراردادهای این کارگران هم سفید امضاست، شامل هیچ حق و حقوقی نمی شوند. به طور مثال اگر کارگران دچار حادثه شوند نمی توانند پیگیری قانونی انجام دهند چرا که نه فیش حقوقی دارند و نه پرداخت بانکی از سوی کارفرما چون حقوقها را نقدی می گیرند. در برخی از واحدهای کار زنان به اندازه مردان در کارهای سخت با ساعتهای طولانی در حال کار هستند. (سایت حکومتی فرارو – ۲۱ فروردین ۱۴۰۱)
برخی کارشناسان شرایط سخت و طاقت فرسای کار برای زنان کارگر در ایران را به «برده داری نوین» تشبیه کرده اند. دستمزد کم، رده های پایین شغلی و نبود امنیت شغلی از جمله معضلات زنان کارگر در ایران می باشد.
![زنان کارگر در ایران با خطرات، بیکاری و نابرابری روبرو هستند](https://women.ncr-iran.org/fa/wp-content/uploads/2023/04/women-workers-in-Iran-3-min.jpg)
زنان کارگر در ایران اولین کسانی که اخراج می شوند
بعد از شیوع کرونا در ایران، نرخ بیکاری رسمی زنان در سال۹۹ حدود ۹برابر مردان بود. بنا بر آمار رسمی بیش از یک میلیون زن بعد از شیوع کرونا کار خود را از دست دادند اما یکی از اعضای هیات مدیره کانون عالیکار رژیم گفت از ۶میلیون نفر کارگران زیرزمینی که بیکار شدند، اکثرا زنان بودند که بدون بیمه و حقوق کمتر از ۲میلیون تومان داشتند. (سایت حکومتی رکنا- ۱۰ مرداد ۱۴۰۰)
بر اساس تازهترین گزارشهای مرکز آمار کشور، تعداد زنان شاغل در پاییز۱۴۰۰حدود ۳.۵میلیون نفر بوده است. این رقم نشان می دهد که در دوره شیوع کرونا، ضربه جدی به مشاغل خدماتی زده شد که عمدتا زنان در آن فعالیت بیشتری داشتند. و در واحدهای صنعتی، زنان در اولویت تعدیل نیرو توسط کارفرمایان خود قرار گرفته و مهمتر آنکه از مزایای اضافهکاری و ارتقای شغلی محرومند. (سایت حکومتی نامه نیوز – ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۱)
یکی از مخاطرات اشتغال زنان در ایران، فعالیت آنها در مشاغل پرریسک و بخش غیررسمی است. مرکز آمار رژیم در گزارشی تحت عنوان «نتایج تفصیلی اشتغال و بخش رسمی و غیررسمی ۱۳۹۸-۹۹» منتشر کرد به ارائه جزییات مشاغل غیررسمی در کشور پرداخته و نوشته که در سال۹۹، آمار زنانی که در مشاغل غیررسمی فعالیت می کردند، ۲میلیون و ۷۳۹هزار نفر بود. (سایت حکومتی فرآرو – ۷ مهر ۱۴۰۱)
البته باید توجه کرد که بسیاری از زنان ایرانی، کارگران مجانی مزارع و کارگاههای فرش و صنایع دستی هستند که مزدی دریافت نمی کنند و معمولا آمار آنها در بازار کار لحاظ نمی شود.
![زنان کارگر در ایران با خطرات، بیکاری و نابرابری روبرو هستند](https://women.ncr-iran.org/fa/wp-content/uploads/2023/04/women-workers-in-Iran-women-heads-of-households-min.jpg)
وضعیت زنان سرپرست خانوار
علی اصلانی، عضو هیات مدیره کانون شورای اسلامیکار رژیم، در مصاحبهای گفت: «آسیب دیدهترین قشر کارگر که بیکار شده و از بیمه بیکاری نیز بهرهمند نشدند، زنان سرپرست خانوار بودند چرا که دولت در دوران کرونا تمامی افراد بیکار شده را واجد شرایط دریافت بیمه بیکاری ندانست و در این میان زنان سرپرست خانوار بیشترین آسیب دیدگان این دوره هستند.» (سایت حکومتی رکنا- ۱۰مرداد ۱۴۰۰)
در اسفند ماه۱۴۰۰ اعلام شد که به زنان شاغل، حق اولاد یا حق عائله مندی و عیدی پرداخت نخواهد شد. ظاهرا ۱۳ دستگاه متولی امور زنان سرپرست خانوار در ایران وجود دارد ولی اکثر این زنان بدون کوچکترین حمایتی به حال خود رها شده اند.
به گفته رییس فراکسیون زنان مجلس، بودجه زنان سرپرست خانوار و دختران آسیب دیده و در معرض آسیب در لایحه بودجه سال آینده به کلی حذف شده است. حذف این بودجه بر طبقه کارگر و مزدبگیران فشار زیادی را وارد می کند.
انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده رژیم، گفت: «آمار غیررسمی حاکی از آن است که نزدیک به ۶ میلیون زن سرپرست خانوار داریم و این در حالیست که پیشتر و اوایل برنامه ششم این بانوان ۳ میلیون نفر بودهاند.» (خبرگزاری رسمی ایرنا – ۳۱ خرداد ۱۴۰۱)
قابل ذکر است که حتی زنان سرپرست خانواری که شغل خود را از دست نداده اند نیز به سختی قادر به تامین هزینه زندگی خود هستند، چرا که با گرانیهای افسارگسیخته، چگونه با حداقل حقوق ۲-۳میلیون تومان به خصوص هزینه مسکن با فرزندان تحت تکفل، قادر به گذران زندگی خواهند بود؟
در حال حاضر زنان سرپرست خانوار در گروه سنی ۳۵ تا ۶۴سال هستند ولی نیمی از آنها، بالای ۶۵سال سن دارند و در سه دهک پایین درآمدی هستند و نیم میلیون نفر زیر ۲۰سال سن دارند.
![زنان کارگر در ایران با خطرات، بیکاری و نابرابری روبرو هستند](https://women.ncr-iran.org/fa/wp-content/uploads/2023/04/women-workers-in-Iran-mine-workers-min.jpg)
سوی تاریک کار
زهرا کریمی، اقتصاددان به روزنامه شرق گفت: آسیب پذیرترین کارگران زن ایرانی، زنانی هستند که در دهکهای پایین درآمدی زندگی می کنند و معمولا کم سواد هستند و در مشاغل یدی و خدماتی کار می کنند.
معصومه جوادی، رئیسکانون بانوان شوراهای کار رژیم نیز به شرق توضیح داد که زنان در بازار کار غالبا به عنوان جنس دوم تلقی می شوند و ناچارند با دستمزدهای پایینتر و مزایای کمتر کار کنند از طرفی کار خانه نیز به عنوان وظایف زنان تلقی می شود که آنها را مجبور می کند بعد از ساعات طولانی کار خارج از خانه، ساعات زیادی را نیز در خانه کار کنند. در مجموع این شرایط فشار مضاعفی به زنان شاغل به ویژه زنان کارگر در ایران وارد می کند. (سایت حکومتی نامه نیوز – ۱۱ اردیبهشت ۱۴۰۱)
فاطمه عزیزخانی پژوهشگر اقتصادی می گوید: «۶۵درصد از اشتغال زایی در کشور با بنگاههای کوچک است که حدود۷۰درصد از شاغلان این بنگاهها را زنان تشکیل می دهند» که با خارج شدن زنان از بازار کار در واقع نیمی از نیروی انسانی را از دست داده ایم. که این معضل در ایجاد ارزش افزوده، سطح درآمد خانواده ها و رشد اقتصادی کشور تأثیر منفی دارد.
تحت حاکمیت آخوندها، استثمار پنهان زنان کارگر در ایران، سود بزرگی برای کارفرمایان به همراه دارد زیرا زنان در برخی از کارگاهها بالاتر از ۱۲ ساعت کار می کنند ولی حقوقشان ۶۰درصد حقوق مردان می باشد. (سایت حکومتی فرارو – ۲۱ دی ۱۴۰۱)
بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای عالی تامین اجتماعی، زنان ۸۰درصد شاغلان بدون بیمه بخش صنعت و خدمات را به خود اختصاص داده اند. نداشتن بیمه، درآمدپایین و گرفتن چک و سفته توسط کارفرمایان، ساعات کار غیراستاندارد، مهمترین مشکلات زنان در بخش غیررسمی اقتصاد است. (سایت حکومتی اعتماد آنلاین- ۹ آبان ۱۴۰۱)
زنان کارگر بیکار شده در شرایط اقتصادی بحرانی رژیم، بیشتر به مشاغل کاذب مانند دستفروشی در مترو و پیاده روها و یا مسافرکشی روی می آورند.
![زنان کارگر در ایران با خطرات، بیکاری و نابرابری روبرو هستند](https://women.ncr-iran.org/fa/wp-content/uploads/2023/04/women-workers-in-Iran-Brick-Kiln-workers-3-min.jpg)
زنان دستفروش
دستفروشی یکی دیگر از نمودهای بحران بیکاری و فقر فراگیر است. پس از شیوع کرونا، علاوه بر مرگ و بیماری باعث نابودی بسیاری از مشاغل و بیکاری میلیونها نفر به ویژه زنان شاغل شد. بر اساس اطلاعات سازمان بین المللی کار، زنان وجوانان بیشترین آسیب را از محل بیکاری ناشی از شیوع کرونا متحمل شده اند.
در رژیم آخوندی، هیچ آماری از زنان دستفروش یافت نمی شود که بتوان ابعاد بحران ناشی از فقر و مشکلات آنها را بارز کرد. ولی اغلب زنان دستفروش تحت پوشش هیچ نهاد حمایتی نیستند. به طور مثال:
یک زن اهوازی به نام ناصری که ۲۹سال دارد چند سالی است که با دستفروشی هزینه زندگی دو فرزند ۱۰ساله و ۴ساله خود را تامین می کند. چرا که همسرش در زندان است و بعد از کرونا که بازار خرید از دستفروشیها کساد شد او به زحمت می تواند ۴۵۰هزارتومان اجاره یک اتاق کوچک را تامین کند و بسیاری از روزها بدون نهار یا شام به سر می برند. او در حال حاضر شبها با پسرش زباله گردی می کند تا بتواند مایحتاج روزانه اش را تهیه کند.
زن دستفروش دیگری به اسم شریفه در اهواز که سبزیجات می فروشد که به دلیل زمینگیر شدن همسرش سرپرست خانواده ۴نفره اش شده است.
زن دیگری به نام هانیه که ۲۳سال دارد همراه کودک ۳سالهاش در مترو تهران دستفروشی می کند. ولی او نگران سلامتی فرزند خردسالش می باشد چرا که نمی تواند کودکش را نزد کس دیگری بگذارد.
زنی به نام مریم می گوید تا قبل از این کار و دورهگرد شدن، در یک کارگاه تولیدی مشغول کار بودم ولی به دلیل رفتار صاحب تولیدی، که قصد آزار و اذیتم را داشت از آنجا بیرون آمدم و چون سن و سالم بالا رفته دیگری هیچ کاری را نتوانستم پیدا کنم. او می گوید ماموران سد معبر شهرداری هم فقط بساط دستفروشان زن را برهم می زنند و کاری به مردها ندارند.
یکی از زنان دستفروش دیگر می گوید: شوهرم سرهنگ بازنشسته ارتش است ولی حقوق کمی به او می دهند که اصلا پاسخگوی خرج و مخارج خانوادهمان نیست و از طرف دیگر به دلیل سن زیاد شوهرم هیچ کاری به او داده نمی شود. پس من چارهای جز دستفروشی ندارم. (سایت حکومتی اقتصاد آنلاین – ۲۵ فروردین ۱۴۰۰)
![زنان کارگر در ایران با خطرات، بیکاری و نابرابری روبرو هستند](https://women.ncr-iran.org/fa/wp-content/uploads/2023/04/women-workers-in-Iran-mine-workers-2-min.jpg)
زنان کارگر معدن
طبق آمار منتشر شده در حال حاضر در حوزه بهرهبرداری معادن، ۱۲۴۶زن مشغول به فعالیت هستند. در این میان بیشتر زنان در معادن استخراج سنگ، شن، ماسه و سنگ آهن کار می کنند. در حال حاضر تعداد ۱۰۷هزار نفر در بخش معادن در استانهای کرمان، خراسان رضوی، اصفهان، فعال هستند. (سایت شرکت فرآیند آریا- اسفند۱۴۰۱)
![زنان کارگر در ایران با خطرات، بیکاری و نابرابری روبرو هستند](https://women.ncr-iran.org/fa/wp-content/uploads/2023/04/women-workers-in-Iran-Brick-Kiln-workers-2-min.jpg)
زنان کارگر کوره پزخانه
زنان کورهپزخانه نیز مصائب طاقت فرسایی دارند. به خصوص زندگی در کنار کورهپزخانهها که نه آب نه برق و گاز و تلفن دارند و نه آشپزخانه و حمام. در نزدیکی هر کوره ۱۰ تا ۱۵خانوار زندگی می کنند. ولی با کسادی بازار آجر به دلیل اینکه خانهها با بتون و آهن ساخته می شوند، خیلی از کورهها غیرفعال شده و بسیاری از کارگران کورهپزخانهها بیکار شدهاند. در حال حاضر کورهپزخانههای اطراف تهران و فرونآباد و خاتون آباد و محلههای اسماعیلآباد و دولتخواه تقریبا تعطیل شده و فقط چند کوره در حال فعالیت هستند. که زندگی این زنان بدون این کار هم به تیرگی رفته است. مثلا ۱۵۳خانوار که اطراف کورهپزخانههای منطقه۱۹ زندگی می کردند، همگی بیکار شدند. (سایت حکومتی همشهری آنلاین – ۲۱ دی ۱۴۰۰)
غلامرضا عباسی مدیر اجرایی کانون انجمنهای صنفی کارگران استان تهران، در مورد وضعیت کارگران کورهپزخانهها گفت: از اوایل انقلاب ضدسلطنتی تا سال۹۵ دستمزد این کارگران به صورت پیمان دستهجمعی منعقد می شد. یعنی پس از تعیین دستمزد کارگران توسط شورای عالی کار، مزد کارگران کورهپزخانه هم با نظارت اداره کار مشخص می شد. ولی از سال ۹۵ به بعد وزارت کار دیگر چنین پیمان دسته جمعی با کارگران کورهپزخانه منعقد نکرده است. و پرداخت مزد آنها از چارچوب قانون خارج شده است و هر کارفرمایی بنا به سلیقه خود دستمزد می پردازد. به همین دلیل بیمه، بهداشت، ایمنی و سایر مزایای حقوقی نیز به فراموشی سپرده شده است که این مسئله زندگی همه کارگران کورهپزخانه را به خطر انداخته است. این مقام رژیم اعتراف کرد که مقصر اوضاع کارگران کورهپزخانهها وزارت کار است. (خبرگزاری حکومتی مهر – ۲۹ شهریور ۱۴۰۰)
در پاکدشت هم خانوادههایی که از شهرستان به امید کار بهتر و درآمد بیشتر آمده اند می گویند: اهل تربت حیدریه است و درآمدهای ما آنقدر هست که زنده بمانیم وگرنه از پیشرفت در زندگی خبری نیست و ما به صورت خانوادگی در طول شبانه روز ۱۷ساعت کار می کنیم ولی درآمدمان در ماه به ۲میلیون تومان هم نمی رسد و بیمه هم نیستیم و اگر اسم مان را به اعضای شورای کارگری بدهیم تا بیمه شویم، ارباب ما را اخراج می کند. (سایت حکومتی قدس آنلاین – ۳ مرداد ۱۴۰۰)
رژیم آخوندی سیاستهای تبعیضآمیز علیه زنان کارگر در ایران را به اجرا درآورده است و کار را برای آنان دشوار میسازد. تا زمانی که این رژیم بر سر کار است، زنان کارگر در ایران همچنان با چالش ها و مشکلات قابل توجهی در زندگی روزمره مواجه خواهند بود که نه تنها بر رفاه خود، بلکه بر رفاه خانواده ها و ملاء زندگی شان نیز تأثیر می گذارد.